HỒ CHÍ MINH - NGƯỜI THẦY CỦA BÁO CHÍ CÁCH MẠNG VIỆT NAM

       Năm 1911, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra đi tìm đường cứu nước. Trong quá trình lao động, học hỏi và giác ngộ cách mạng, Hồ Chí Minh bắt đầu quan tâm đến một phương tiện thông tin phổ biến, nhiều tác dụng là báo chí. Cuối năm 1917, khi trở lại Pháp, tuy vốn ngôn ngữ chưa đủ để viết báo nhưng với tinh thần quyết tâm cao, Người đã tự học làm báo. Những ngày đầu, Người được Longuet - cháu ngoại của Karl Marx, làm việc ở báo Sinh hoạt công nhân - nhiệt tình chỉ dẫn nghiệp vụ báo chí đơn giản. Ban ngày Người đi làm, tối tham gia mít tinh, biểu tình, vận động cách mạng, đêm lại vẫn ngồi cặm cụi viết báo.

       Tháng 6/1919, tại hội nghị Versailles của các nước thắng trận trong chiến tranh Thế giới lần thứ nhất. Thay mặt những người Việt Nam yêu nước, Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh viết và gửi đến hội nghị bản yêu sách 8 điểm đòi quyền lợi cho nhân dân Việt Nam, trong đó có cả quyền tự do tư tưởng và tự do báo chí... Đây cũng là bài viết nổi tiếng đầu tiên của Hồ Chí Minh được cơ quan ngôn luận Đảng Xã hội Pháp đăng dưới nhan đề Quyền các dân tộc.

       Từ thực tiễn cách mạng Việt Nam, Hồ Chí Minh đã coi báo chí là một thứ vũ khí cách mạng sắc bén là lĩnh vực quan trọng trong toàn bộ hoạt động lãnh đạo của Đảng. Đồng thời Người đã sử dụng báo chí một cách tài tình để tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia sự nghiệp cách mạng.

        Ngày 21/6/1925 tại Quảng Châu (Trung Quốc), Báo Thanh Niên do Người sáng lập đã giữ vai trò đặc biệt quan trọng, mở đầu cho việc tuyên truyền chủ nghĩa yêu nước, lý luận cách mạng cho người dân Việt Nam, nhất là trong đội ngũ trí thức, thanh niên, công nhân, nông dân… Báo Thanh niên do Người trực tiếp quản lý, giảng dạy, bồi dưỡng về nghiệp vụ báo chí và tham gia viết bài, ra được 88 số, đào tạo 300 cán bộ, phóng viên. Tiến trình phát triển và trưởng thành của báo chí cách mạng Việt Nam không tách rời sự tổ chức, lãnh đạo và quan tâm sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Cả cuộc đời hoạt động cách mạng Hồ Chí Minh đã dùng báo chí như một vũ khí sắc bén để đấu tranh với các loại kẻ thù của dân tộc, đồng thời, dùng báo chí để tuyên truyền, động viên, giác ngộ nhân dân làm cách mạng giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước. Từ bài báo đầu tiên của Hồ Chí Minh với nhan đề “Quyền các dân tộc”, với bút danh Nguyễn Ái Quốc, đăng trên báo Nhân đạo, cơ quan Trung ương của Đảng Cộng sản Pháp, ra ngày 18/6/1919, cho đến bài báo cuối cùng của Người: “Thư trả lời Tổng thống Mỹ”, đăng trên báo Nhân dân ngày 25/8/1969, trước một tuần ngày Người đi xa vẫn chứa đựng tinh thần đấu tranh cho chính nghĩa hết sức sâu sắc. Như vậy, trước khi trở thành lãnh tụ của Đảng ta, dân tộc ta, Hồ Chí Minh đã là một nhà báo cách mạng và sự nghiệp báo chí của Người gắn liền với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc Việt Nam.

Theo Hồ Chí Minh báo chí cách mạng là để phục vụ nhân dân, phục vụ sự nghiệp giải phóng dân tộc và công cuộc kiến thiết, xây dựng đất nước. Người khẳng định: “Báo chí của ta phải phục vụ đường lối chính trị”. Đường lối chính trị là ngọn đuốc soi sáng cho báo chí cách mạng thực hiện được sứ mệnh cao cả của mình. Không thể có báo chí đứng ngoài chính trị, phi chính trị. Đường lối chính trị là cốt lõi của hoạt động báo chí cách mạng. Với quan điểm đó, câu hỏi “Viết cho ai?” luôn là mối quan tâm hàng đầu của nhà cách mạng, nhà báo cách mạng Hồ Chí Minh. Cùng với câu hỏi “Viết cho ai?” còn là câu hỏi “Viết để làm gì?” và “Viết như thế nào?”.

       Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, với hơn 50 năm viết báo, Hồ Chí Minh  sử dụng trên 174 bút danh với trên 2.000 bài báo bằng nhiều thứ tiếng khác nhau, nhiều thể loại khác nhau (chính luận, tiểu phẩm, truyện, ký và thơ...) đề cập đến toàn bộ các vấn đề rộng lớn của cách mạng, của đời sống xã hội. Ngòi bút của Bác bao quát rộng lớn những vấn đề có ý nghĩa quan trọng đang đặt ra, phân tích một cách sắc sảo, cụ thể, đánh giá rõ ràng, xác đáng, đưa ra các giải pháp thiết thực, khả thi. Đặc biệt trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, những bài viết của Bác như một lời kêu gọi, có tác dụng vô cùng to lớn, trở thành sức mạnh tinh thần mạnh mẽ, cổ vũ toàn dân tham gia kháng chiến giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước. Những tác phẩm báo chí của Người dù ở thể loại nào, viết về vấn đề gì đều có một sắc thái rất riêng, hết sức độc đáo, sáng tạo.

        Rõ ràng, không chỉ là người sáng lập báo chí cách mạng Việt Nam, là tác giả của một khối lượng không nhỏ các bài báo, đóng góp to lớn vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, Hồ Chí Minh còn có những lời chỉ dạy sâu sắc về người làm báo. Đó là những tác phẩm lý luận quan trọng, là cẩm nang chỉ đường cho Đảng và nhân dân ta trong các giai đoạn cách mạng.

Đối với các cán bộ làm báo, Hồ Chí Minh xác định: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”. Vì vậy, theo Người, yêu cầu đầu tiên đối với người làm báo là phải vững vàng về phẩm chất chính trị. Bác căn dặn, “tất cả những người làm báo (người viết, người in, người sửa bài, người phát hành…) phải có lập trường chính trị vững chắc. Chính trị phải làm chủ. Đường lối chính trị đúng thì những việc khác mới đúng được. Cho nên các báo chí của ta đều phải có đường lối chính trị đúng”. Người cụ thể hóa phẩm chất chính trị của một nhà báo phải được thể hiện từ việc xác định đối tượng, nhiệm vụ của báo chí là: “Báo chí ta không phải để cho một số ít người xem, mà để phục vụ nhân dân, để tuyên truyền giải thích đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ, cho nên báo chí phải có tính chất quần chúng và tinh thần chiến đấu”. “Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, cán bộ báo chí cần phải tu dưỡng đạo đức cách mạng. Đạo đức đó là cần kiệm, liêm chính, chí công vô tư”. Hồ Chí Minh cũng yêu cầu cán bộ báo chí phải biết tự phê bình và phê bình. Bác coi đó “là vũ khí cần thiết và sắc bén nó giúp cho chúng ta sửa chữa sai lầm và phát triển ưu điểm”. Đối với nhà báo cách mạng “viết cũng như mọi việc khác, phải có chí, chớ giấu dốt, nhờ tự phê bình và phê bình mới tiến bộ.

       Người căn dặn các nhà báo: “Viết báo phải có căn cứ”, chưa điều tra, chưa nghiên cứu, chưa biết rõ, chớ nói, chớ viết. Không được vội vàng mới nghe qua đã viết, không được chủ quan, suy đoán, mà phải có điều tra, nghiên cứu kỹ; “Viết phải sát đối tượng”, bao giờ cũng phải tự hỏi viết cho ai xem, nói cho ai nghe, nếu không như vậy thì cũng như cố ý không muốn cho người ta nghe, không muốn cho người ta xem; “Viết ngắn gọn”, viết những điều thiết thực, đúng đường lối chính trị, viết ngắn, cô đọng, dễ hiểu, trình bày rõ ràng, mạch lạc; “Viết sinh động có sức lôi cuốn”; “Viết thẳng thắn, có tính chiến đấu cao”; “Viết khiêm tốn”; “Người làm báo luôn coi trọng tu dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng”. Theo quan điểm của Người, cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Một tờ báo không được đa số dân chúng ưa chuộng thì không xứng đáng là một tờ báo, phải làm thế nào cho báo có nhiều người xem.

        Trong bối cảnh hiện nay, Đảng ta đang tiếp tục đẩy mạnh việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”. Những người làm báo - chiến sĩ xung kích trên mặt trận tư tưởng văn hóa của dân tộc, hơn ai hết phải là những người thấm nhuần tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Học tập Bác về cách tư duy, cách sử dụng tư liệu và cách viết để sáng tạo ra những tác phẩm báo chí có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc./.

Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc (Ảnh TL)